Historia i współczesne odwierty
Bańska Niżna to serce polskiej geotermii. To tutaj w latach 1989-1993 uruchomiono pierwszy w kraju Doświadczalny Zakład Geotermalny PAN, który ogrzał kilka pierwszych domów ciepłem z wnętrza ziemi. Ciepło pochodziło z dwóch otworów: produkcyjnego Bańska IG-1 oraz chłonnego Biały Dunajec PAN-1.
Kluczowy odwiert Bańska IG-1 wykonano już w 1981 r. Na głębokości ok. 2,7 km uzyskano wodę o temperaturze ponad 80°C i wydajności około 120 m³/h, co potwierdziło ogromny potencjał złoża podhalańskiego. Na bazie tych doświadczeń powstała w 1993 r. spółka Geotermia Podhalańska, która zaczęła rozwijać komercyjny system ciepłowniczy.
Dziś w rejonie Bańskiej Niżnej pracuje kilka odwiertów produkcyjnych (m.in. Bańska IG-1, Bańska PGP-1, Bańska PGP-3) oraz odwierty chłonne w Białym Dunajcu (PAN-1, PGP-2). System dostarcza wodę o temperaturze 82-86°C do sieci ciepłowniczej, a po oddaniu ciepła schłodzona woda wraca do złoża, zamykając obieg.
W 1993 roku podłączono pierwsze domy do sieci ciepłowniczej, a do 1995 roku większość zabudowań wsi korzystała już z ogrzewania geotermalnego. Bańska Niżna stała się tym samym pierwszą w Polsce miejscowością ogrzewaną w ten sposób, co przyniosło jej ogólnokrajową rozpoznawalność.
Obecnie na terenie Bańskiej Niżnej, wykonano najgłębszy odwiert geotermalny na świecie – Bańska PGP-4. Osiągnął on 6103 metry głębokości, przewyższając dotychczasowe rekordy z Chin (5200 m) i Islandii (4659 m). Na poziomie 5 km stwierdzono temperaturę wód rzędu 120 °C, co potwierdza ogromny potencjał energetyczny Podhala. Choć odwiert nie osiągnął planowanych 7 km z powodu trudności technicznych (i politycznych), już dziś stanowi unikalne osiągnięcie w skali międzynarodowej.
Geotermia z Bańskiej Niżnej zasila dziś wielu odbiorców w gminach Szaflary, Biały Dunajec, Poronin i Zakopane, a docelowo ma stać się źródłem ogrzewania dla miasta Nowy Targ, ograniczając smog i zużycie węgla.
banska-nizna.pl 2025
marsik